حق­‌التالیف

دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
فیلم پاسخ به سوالات "حق التالیف"

حکم استفاده از کتاب­های PDF ایرانی و خارجی که در اینترنت موجود است چیست؟ آیا استفاده از آنها بدون پرداخت بها اشکال دارد؟ بدلیل گران بودن کتاب و زیادی حجم کتاب، از PDF استفاده می­کنیم.
خلاف مرتکب شدن به بهانه اینکه هزینه زیاد است، پولش را نداریم، وقتش را نداریم، حجم کتاب بالاست، جایی پیدا نمیشود، اینها مجوز برای ارتکاب خلاف نمی­شود. اما در مورد حق تالیف، نظر حضرت آقا این است که حقوق معنوی دیگران از جمله حق التالیف که شخصیت حقیقی مثل فرد یا افراد خاصی، یا شخصیت حقوقی مثل سازمانی یا موسسه‌ای کتاب یا نرم افزاری را تهیه کرده اند و افرادی می­خواهند استفاده کنند، حقوق آنها باید رعایت شود. بنابراین اگر کسی به عنوان حق التالیف دیگران را از استفاده بدون خریداری منع کرده باشد - که گاهی اوقات روی کتاب نوشته می­شود حق چاپ برای مولف محفوظ است یا برای ناشر محفوظ است - و بدون اجازه یا بدون کسب رضایت یا بدون پرداخت حقی استفاده کند، بنابر احتیاط واجب استفاده از آن جایز نیست، گاهی استفاده‌ی متعارف جزئی که منعی در کار نیست، مثلا یک مطلبی را از کتاب در پایان‌نامه خودش نقل می کند و ماخذش را هم ذکر می­کند، اینها اشکالی ندارد؛ یا مثلا چند صفحه زیراکس میگیرد که متعارف هست و مشکلی ندارد. اما در موارد بیشتر باید از صاحب اثر اجازه بگیرد.

آیا کپی گرفتن از کتاب درسی یا جزوات آموزشی آموزشگاه­ها بدون رضایت آنها مخالف با حق کپی است؟ یعنی آیا میتوانم بخشی از کتاب یا تمام کتاب را کپی بگیرم و همچنین کتابهایی که متن آنها در نرم‌افزارها موجود است، آیا می­توانم همه یا بخشی از آن متن را کپی کنم و چاپ کنم؟
اولا اگر منعی از طرف تولید کننده اثر وجود نداشته باشد، استفاده از آن اثر و کپی کردنش اشکال ندارد، اما اگر منع شده است یا قفل برایش گذاشته اند، اینجا طبق نظر حضرت آقا بنابر احتیاط واجب جایز نیست که بدون مراعات حق تولید کنندگان یا بدون کسب رضایت آنها کتاب یا نرم افزار را کپی کنند یا مطالب موجود را در اینترنت و امثال اینها نشر دهند.

با توجه به اینکه در دانشگاه­ها از نرم­‌افزارهای خارجی قفل شکسته استفاده می­شود، تکلیف در این مورد چیست؟
نظر حضرت آقا این است که اگر قانونی وجود دارد، یعنی نظام اسلامی قانونی وضع کرده است، آن قانون باید مراعات شود؛ یعنی اگر استفاده از آنها خلاف قانون باشد جایز نیست. از این گذشته اگر قانونی وجود ندارد و تولیدکننده اثر یا برنامه نرم‌افزاری نیز منعی نگذاشته استفاده­ اشکال ندارد، اما اگر نرم افزار موجود است دیگران هم دارند استفاده می­کنند و نمیدانید منعی بوده یا نه، یا قفلی داشته یا نداشته، در این صورت باز استفاده اشکالی ندارد؛ در صورتی که منع قانونی هم نداشته باشد.

استفاده از فایل کتاب‌هایی که در خارج از کشور منتشر می­شود و در آنها نوشته شده که تکثیر و کپی آن بدون اجازه ناشر ممنوع است، چه حکمی دارد؟ آیا می­شود اینها را منتشر کرد یا اسکن گرفت؟
اگر منعی وجود داشته باشد، یعنی تولیدکننده اثر ممنوع کرده است، خب حق آن بنابر احتیاط واجب باید رعایت شود. اما اگر منعی وجود نداشته باشد، اینجا باید ببینیم که آیا منع قانونی وجود دارد یا ندارد؛ یعنی اگر از نظر قوانین اسلامی استفاده از آن ممنوع بود باز هم استفاده جایز نیست. اگر ممنوع نبود اشکالی ندارد. و البته در برخی موارد ممکن است با شرایطی مجوز داده شود که آن شرایط باید رعایت شود.

آیا می­شود از کتابی که دیگر تجدیدچاپ نمی­شود، کپی گرفت؟
نسبت به کپی گرفتن و استفاده از کتاب و همچنین برنامه‌های نرم­‌افزاری، نظر حضرت آقا این هست که بنابر احتیاط واجب باید از صاحب اثر اجازه گرفت. یک وقت است که مولف، اثر را به ناشر تحویل داده و حق را به او داده - که در بعضی از کتاب­ها نوشته میشود حق چاپ و نشر برای مولف محفوظ است - یعنی مولف این حق را به ناشر واگذار کرده و ناشر این حق را دارد و ناشر هم منع کرده دیگران این کتاب را چاپ یا تکثیر کنند؛ اگر این چنین باشد بنابر احتیاط واجب بدون گرفتن مجوز یا بدون کسب رضایت جایز نیست و باید حق آنها مراعات شود و فرقی نمی­کند این کتاب تجدید چاپ می­شود یا تجدیدچاپ نمی­شود. اگر کتابی نایاب شده است و در بازار هم گشتید پیدا نکردید، ولی در کتاب نوشته شده است که حق چاپ و نشر برای مولف محفوظ است، دیگر به بهانه اینکه این نسخه پیدا نمی­شود نمی­توانیم بدون مجوز آن را تکثیر کنیم ولو یک نسخه.

خریداری پایان نامه
همانطور که مطلع هستید در تحصیلات تکمیلی بخشی از نمره درس به ارائه تحقیق تعلق می­گیرد، ولی متاسفانه برخی دانشجویان به جای انجام تحقیق، اقدام به خریداری این مقالات از مراکزی از سطح شهر می­کنند. این کار چه حکمی دارد؟
جایز نیست. دانشجو خودش باید پایان نامه بنویسد، خودش باید مقاله بنویسد و ارائه دهد. کمک گرفتن یا مشورت گرفتن از دیگران یا کسی که در این امور اطلاعاتی دارد و یا مثلا تحقیق میدانی در کتاب­ها و سایت­ها، اشکال ندارد؛ این متعارف است. اما اینکه پول به کسی بدهد که به جای او پایان نامه بنویسد، این جایز نیست و اصل کار خلاف است و پولی هم که دریافت می­شود حلال نیست.
کسی که این کار را انجام داده و نمره گرفته و اخذ مدرک کرده است، در صورت پشیمانی چگونه جبران کند؟
اولا پولی که به آنها داده است، آنها مالک نشده­‌اند، و نسبت به خلافی که انجام داده‌اند باید توبه کنند و همچنین اگر جایی می­خواهد استخدام شود، به خاطر اینکه با پایان نامه خریداری شده مدرک گرفته است و سطح تحصیلاتش در آن حد نیست، جایز نیست و حقوقی که دریافت می­کند در قبال کاری که آن شرایط را ندارد، مشکل دارد.
اما در صورتی که جبران کردهریال یعنی مطالعه کرده و الان اگر بخواهد همان پایان نامه را ارائه دهد توانش را دارد ولو اینکه قبلا خلاف کرده است، اگر شرایط را داشته باشد، استخدامش مجاز است و حقوقی که می­گیرد در قبال کار مجاز مانعی ندارد و حلال است.

پاسخ به سوالات شرعی مخاطبان درباره مسائل تحصیلی توسط حجت‌الاسلام‌والمسلمین فلاح‌زاده

 منبع: http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=27605